اهداف و نتایج مداوله
در یکی از یادداشت‌های قبلی درباره سنت مداوله نوشتم؛ در این یادداشت درباره اهداف و آثار این سنت مهم می‌نویسم.
آمد که مداوله یعنی شکست و پیروزى دست به دست می‌گردد و هر جمعى طعم تلخ شکست را می‌چشد، منتهى بعضى از جوامع در مقابل شکست خودشان را میبازند و از بین می‌روند و بعضى دیگر بر مقاومت خود می‌افزایند و نه تنها از بین نمى‌روند، بلکه آن شکست را سکّوى پرش خود قرار مىی‌دهند و با تجربه جدیدى وارد میدان میشوند.
در ادامه آیه 140 و آیه 141 سوره آل‌عمران، منافع و آثار «مداوله» بیان مىی‌شود؛ چرا هر قومى باید روزى طعم تلخ شکست را بچشد؟
آیه چنین است: وَ تِلْکَ الْأَیَّامُ نُداوِلُها بَیْنَ النَّاسِ وَ لِیَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَتَّخِذَ مِنْکُمْ شُهَداءَ وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الظَّالِمِین (140) وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکافِرِینَ (141)
قرآن براى این موضوع چهار هدف را ذکر می‌کند:
1. لیعلم الله الذین آمنوا / آشکار شدن ایمان مؤمنان: این شکست باعث میشود که افراد با ایمان شناخته شوند و از آنها که ایمان ندارند متمایز گردند.
2. و یتخذ منکم شهداء / گرفتن گواهان: یکى دیگر از هدف‌هاى مورد نظر، تربیت افرادى نخبه و نمونه و الگو براى دیگران است که چگونه در هنگام سختی‌ها تا سرحدّ بذل جان مقاومت نشان می‌دهند تا ارزش‌هایى را که به آن اعتقاد دارند حفظ کنند. چنین افرادى چه کشته شوند و چه در حال حیات باشند، گواهان و حجّت‌هایى براى سایر مردم هستند.
3. و لیمحص الله الذین آمنوا / از بین بردن ناخالصی‌هاى مؤمنان: هدف دیگرى که قرآن براى «مداوله» مطرح می‌کند ریختن ناخالصی‌ها است، به این معنى که مؤمنان با این شکستها پختهتر و در کوره ناکامی‌ها و تلخی‌ها ذوب شوند و طلاى وجودشان از آلودگی‌ها و شائبهها جدا گردد و با بصیرتى بیشتر و تجربهاى جدیدتر به میدان بیایند.
این نکته غیر از آشکار شدن ایمان مؤمنان و ظهور گروه با ایمان است. منظور این است که همان مؤمنانى که ایمانشان به مرحله ظهور رسید، از نظر مراحل ایمان به جایگاه والایى برسند و آن‌چنان باشند که خدا می‌خواهد.
4. و یمحق الکافرین / نابودى تدریجى کافران: یکى دیگر از آثار و خواصّ مداوله این است که در اثر همین شکستها و پیروزی‌ها و در طول حرکت مداوم تاریخ، به تدریج کافران از بین می‌روند و بساط کفر برچیده میشود. این، نتیجه نهایى مداوله و شکستها و پیروزی‌هاى متناوب است؛ زیرا مداوله سبب قوی‌تر شدن جبهه ایمان و ریختن ناخالصی‌هاى مؤمنان میشود و این مساوى است با ضعیفتر شدن جبهه کفر و از بین رفتن تدریجى آن.
بر اساس آیات قرآن، مسلّم و حتمى است، اگر چه هزاران سال طول بکشد، سرانجام کفر و ظلم نابود خواهد شد و حکومت زمین به دست صالحان خواهد افتاد.
